डॉ. वीणा देव अतिशय संवेदशील व्यक्तीमत्व...!

 डॉ. वीणा देव यांनी गुणवत्तेशी आणि जीवनमूल्ये यांच्याशी कधीही तडजोड केली नाही.. प्रा. मिलिंद जोशी..

ज्येष्ठ साहित्यिक डॉ.वीणा देव.. यांची श्रद्धांजली सभा

मसाप सभागृह..५ नोव्हेंबर .२०२४

परिचयाचे वेगवेगळे परीख त्यांना काळाच्या वेगवेगळ्या टप्प्यावर जरी सहज मिळाले असले तरी डॉ. वीणा देव या नावामागची जी जादू होती ती त्यांना अखेपर्यंत मिळत गेली त्यामागे त्यांची साधना होती. सर्जनाच्या सर्व वाटा चोखाळल्या.

त्यांनी उत्तम ललित लेखन केेले..चरित्र लेखन केले. महत्वपूर्ण लेखन केले..संपादन केले. आणि अभिवाचनाच्या माध्यमातून त्यांनी जे साहित्य विश्वात जे योगदान दिले ते अत्यंत मोलाचे आहे..

उद्या जर साहित्यिक अभिवाचनाचा इतिहास लिहिला गेला त्यासाठी डॉ. वीणा देव यांचे पहिलं मानाचे पान असेल.

केवळ वाचिक सामर्थ्यावर कळस अध्याय गाठू शकतो याचा आदर्श वस्तुपाठच त्यानी घालून दिला.

व्यासंग आणि विद्यार्थी प्रिय असणे हा दुर्मिळ एक भाग्ययोग त्यांना लाभला होता.

साहित्य परिषद हे त्यांचे माहेरघर होते.

अतिशय संवेदशील व्यक्तीमत्व..त्यांनी गुणवत्तेशी आणि जीवनमूल्ये यांच्याशी कधीही तडजोड केली नाही..

सत्वशिल जगण्याचा आदर्श वस्तुपाठ देव दांपत्याने घालून दिला होता. आपल्या अटींवर जगणाऱ्यात विजय आणि वीणा देव यांचा उल्लेख आवर्जून करावा लागेल.

दुर्ग साहित्य संमेलन भरविण्याचा वेगळा उपक्रम करून एक अलक्षीत विषयाकडे समाजाचे लक्ष वेधले .

सर्व क्षेत्रातल्या..सर्व वयोगटातील लोकांशी मैत्र कसे जपावे याचे उदाहरण त्यानी घालून दिले..

सभेचे अध्यक्ष मसापचे कार्याध्यक्ष प्रा.मिलिंद जोशी..

ज्येष्ठ साहित्यीक भारत सासणे..

त्यांनी केलेला अभिवाचन हा प्रकार समाजात..सर्वदूर पोचविला..समाजाला जीवाचा कान करून कसे ऐकायचे त्याचे संस्कार त्यांनी केले.

गोनिदांचे साहित्य आणखी पुढे नेण्याचे कार्य त्यांनी मृण्मयी प्रकाशन माध्यमातून नेटाने केले.

मृणाल देव - कुलकर्णी..

अखेरच्या वळणावर यावा मंद सुगंधी असा फुलोरा..

थकले पाऊल सहज उठावे आणि सरावा प्रवास सारा..

तो दीड दिवसाचा पॅच होता.. आणि जाणवत होते की हे आता होऊन जावे सारे..

एक अत्यंत समृध्द आयुष्य ती जगली.. आप्पांनी अतिशय तिच्यावर प्रेम केलं..

लाख मोलाचे संस्कार केले..साहित्यिक, सांगेतिक , माणसे जोडण्याचे .माणसे जपण्याचे संस्कार. ..आणि जे जे आपल्याकडे आहे ते देऊन टाकण्याचा संस्कार तिच्यावर झाला..

आदर्श साहचर्य म्हणजे काय त्याचे उदाहरण माझ्या आई..वडिलांनी आपल्या कृतीतून दाखवून दिले.

वडिलांनी जे उत्तम साहित्य निर्माण केले ते ध्यास म्हणून पुढच्या पिढीपर्यंत तिने पोचविले..त्याला लोकांनी उत्तम साथ दिली.

निरलसपणा..लोभसपणा तिच्यात होता..देण्याचे संस्कार तिने केले.. ते देणे पुढच्या पिढीपर्यंत पोचविणे हे आपले काम आहे..

मधुरा देव...

मुलांच्या पोटात सकस अन्न जावं आणि मुलं सुदृढ व्हावीत अशी आईची इच्छा असते. ...तसा तिने अतिशय आग्रहाने ..हट्टाने आमच्या कानावर, डोळ्यावर, मनावर उत्तम संस्कार होतील असे संगीत.. असं साहित्य , असेच विचार आमच्यावर बिंबवले..

सगळे साजरे करा..प्रत्येक गोष्टीत आनंद घ्या.हेच तिचे सांगणे असे.

वि.दा. पिंगळे..

गो नी दांची समृध्द साहित्य परंपरा..उत्तम जपली.. ज्यांचे जगणे आणि वागणे अजरामर असते त्यात वीणा देव या होत्या.

प्रा. प्रकाश भोंडे..

स्वरानंद..यशवंत देव.. साहित्य, संगीत क्षेत्रात..

कार्यक्रमात सहभाग वीणा देव यांनी घेतल्याच्या आठवणी..आजही कायम आहेत..

संजय नहार..

गोनिदा.. वीणा देव... या आजोबा.. मुलगी आणि देव कुटुंबीयांनी जपलेली समृद्ध साहित्य परंपरा शेकडो वर्षे जिवंत ठेवणे हिच त्यांना खरी श्रद्धांजली ठरेल..

सुभाष इनामदार..

शिक्षण,संगीत, साहित्य, नाट्य, उत्तम अभिवाचक, संवादातून रंगभूमीवर व्यक्त होणाऱ्या उत्तम रंगकर्मी आणि विद्यार्थी प्रिय शिक्षिका..या सर्वात त्यानी समाजमनावर आपला ठसा उमटविला होता.

श्याम भुर्के...

त्यांची खरी पुस्तके ही आप्पा आणि निराताई.. ( आई)..हीच होती.. ते साहित्य संस्कार आणि गुण वीणा देव यांच्याकडे आले. दुर्ग साहित्य संमेलन भरविण्यात पुढाकार..

त्यांच्याकडून सर्जनता, कधीही म्हणायचे नाही कंटाळा आला ..हे शिकायचे.. आपले कुटुंब एकत्र करून दर्जेदार अभिवाचन कार्यक्रम करण्याचा इतिहास त्यानी घडविला.

सूर्यकांत पाठक..

उत्तम वलयांकित लेखिका , वक्त्या असूनही त्यांनी कधी माणुसकी कधी सोडली नाही..

हेच त्यांचे वैशिष्ठ्य होते..

नीलिमा गुंडी..

त्यांनी गोनिदांच्या कादंबऱ्या ज्या पद्धतीने

अभिवाचन केले त्याची विशेष नोंद घ्यायला हवी. भाषा किती प्रकारे संजीवक असते..त्याचा प्रत्यय श्रोत्यांना त्यातून येत होता. शब्दोच्चार, स्वराघात, शब्दाचा रोख आणि भाषेचा पोत याचा संस्कार त्यातून येत होता.यातून त्यांनी मराठीच्या वाचन संस्कृतीला नव संजीवन दिले.

त्यानी आपल्या वडिलांच्या साहित्याचे मोल ओळखून आपला वेळ देऊन ते पुढच्या पिढीपर्यत पोचविण्याचे काम केले.

राजन लाखे..

शांता शेळके यांची पैठणी..त्यानी शांता शेळके यांच्या जन्म शताब्दी निमित्त त्यानी आपल्या शैलीत कशी सादर केली त्याचा अनुभव दिला.

विनोद कुलकर्णी..

शाहू कॉलेज मध्ये त्या उत्तम शिकवायचा..त्यांचे नाव पुण्यातल्या रिक्षावाल्याने कसे काढले त्याची ताजी आठवण..

निलेश देशपांडे..

त्या स्वयंप्रकाशी होत्या..त्यांनी आपली स्वतंत्र शैलीत निर्माण केली होती.

त्या अतिशय भावना प्रधान होत्या. कुठे थांबायचं हे त्यांना माहीत होते..आता बास..आयुष्याबद्दल त्यानी तेच केलं.

नारायण ढेपे..

त्यांच्यामुळे अनेक लोकांना पहाता आले.. अनुभवता आले.

त्यांनी घडविले..संस्कार केले..माझ्यासाठी सावली होत्या त्या..माझ्यासारखे कित्येक विद्यार्थी शाहू कॉलेज मध्ये घडविले.

बबन मिंडे ..

मुलांनी काय चांगले वाचवे..काय चांगले पहावे यांचे संस्कार बाईंनी आमच्यावर केले. पाठ्यपुस्तकं यांच्याशिवाय दुसरे वाचायला न मिळणाऱ्या ग्रामीण भागातल्या मुलाला त्यानी जवळ केलं आणि समृद्ध आयुष्य कसं असावं ते शिकविले..ती श्रीमंती माझ्याबरोबर राहील..

उल्हासदादा पवार..

आई..वडिलांनी केलेले उत्तम संस्कार यातून विद्यार्थीप्रिय प्राध्यापक म्हणून त्या घडल्या.

त्यांच्या चेहऱ्यावरून मनातली प्रसन्नता ..सात्विक भाव काय असतात ते कळत होते.

निरपेक्ष , प्रत्येक माणसावर निरागस प्रेम करणाऱ्या वीणाताई.

प्रास्ताविक मसापच्या कार्यवाह सुनिताराजे पवार यांनी केले.

शब्दांकन..सुभाष इनामदार, पुणे

subhashinamdar@gmail.com

नृत्य निपुण प्राजक्ता माळी..ह्यांच्या 'फुलवंती'च्या उत्तम निर्मितीला दाद द्यायलाच हवी..!

 

शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरे यांच्या  "फुलवंती" या कादंबरीवर आधारित   हा चित्रपट हा पेशवेकाळात असलेले कलेचे महत्व आणि बुद्धिमान व्यक्तींचा असलेला मान  दाखविणारा एक उत्तम आविष्कार.... म्हणजे फुलवंती..! 

हा चित्रपट काढणे आणि तोही इतक्या देखण्या पद्धतीने सादर करणे हे खरोखरच शिवधनुष्य..ते पेलण्याचे  साहस या चित्रपटातून यशस्वी झाल्याची नक्कीच नोंद घ्यावीशी वाटली.

प्रत्येक घटना..त्यातल्या व्यक्तिरेखा तुम्हाला खिळवून ठेवतात.. नृत्याची भक्कम  बाजू तुमचे मन प्रसन्न तर करतेच पण त्यासाठी घेतलेले प्रयत्न बेफाट आहेत..

हा चित्रपट कलाप्रेम ..आणि दिलेल्या  शब्दांचे महत्व  पेशवे काळात किती असामान्य होते ..आणि न्याय देणारे पेशवे कलेचा आणि बुद्धिमत्तेचा किती आदर करीत होते..त्याचेच दर्शन फुलवंती मध्ये घडते..

चित्रपटात अनुभवताना व्यक्तिरेखांचे संवाद तुम्हाला त्यातून नेमका परिणाम देतात..प्रवीण विठ्ठल तरडे..यांनी ही बाजू समर्थपणे पेलली आहे.

कुठेही अवस्तवता नाही..नेमके काय साध्य करायचे आहे ते लेखक जाणून आहे..प्रसंगांचा परिणाम साधणारे आणि व्यक्तिरेखांचे महत्व ओळखून चित्रपट घडत राहतो..

नर्तकीचे आणि नृत्य कलेचे महत्व ओळखून फुलवंतील दिलेली  भरपूर स्पेस..यातून सौदर्य अधिकाधिक बाहेर येते..

पुण्यातील वातावरण दाखविताना थोडक्या व्यक्तिरेखांच्या रूपाने सहज उलगडत जाते..

पेशवाई..दरबार.. त्यांची पात्रनिवड..आजूबाजूचे वाडे..वाड्यांची सुंदरता..प्रसन्नता..दरबाराचे भव्यपण..

नृत्य कलेतील बारकावे.. घुंगरूचे महत्व..पखावाजातील नादमयता..त्यासाठी शास्त्रीबुवा  यांनी घेतलेले परिश्रम..आणि सर्वात महत्वाचे म्हणजे नृत्याला महत्व देऊन नटविलेली  अतिशय उत्तम गाणी..

नाजूक आणि कलानिपुण फुलवंती..प्राजक्ता माळी यांच्या उत्तम ..देखण्या सादरीकरणातून चित्रपटभर भारून  राहते..

देखणा..रुबाबदार..आणि बुद्धिमान असलेल्या 

व्यंकट शास्त्री यांना गाष्मिर महाजनी यांनी भारदस्त ..आणि नेमक्या भावनिक प्रसंग साकारून उभा केला आहे..

लक्ष्मी या व्यक्तिरेखेत सोज्वळ रुपात देखण्या दिसत होत्या स्नेहल तरडे.. पण भुमिकेपेक्षा दिग्दर्शक म्हणून त्या अधिक प्रभाव पाडतात..

प्रसाद ओक, वैभव मांगले, ऋषिकेश जोशी,  समीर चौघुले,  चिन्मयी सुमित,  मंगेश देसाई,  वनिता खरस्त, जयवंत वाडकर...साऱ्याच कलाकारांनी चित्रपट अधिक परिणामकारक केला आहे..

अविनाश - विश्वजित या संगीतकार जोडीने गाणी ऐकत..नव्हे तर पहात रहावीत अशी छान घडविली आहेत.

आर्या आंबेकर, वैशाली म्हाडे, राहुल देशपांडे,  बेला शेंडे यांनी गायलेली गाणी मनावर अधिराज्य गाजवतात.. यातली गीते स्नेहल तरडे , वैभव जोशी आणि विश्वजित जोशी  ,डॉ. प्रसाद बिवरे, मंदार चोळकर याची आहेत..त्यांना दिव्य मराठीचा गंध आहे.. आहेत..त्याला अर्थ आहे.

घुंगरू आणि पखवाज यांचे नाते उलगडत 

जाणारा हा चित्रपट..

चित्रपट पहातो त्या महेश लिमये यांच्या उत्कृष्ट सिनेफोटोग्रफीच्या माध्यमातून..

रंगसंगती आणि परिणामकारकता सारेच यात उठून दिसते..

खरे तर बरेच काही लिहिण्यासारखे आहे..पण शब्द संपतात..तिथे चित्रे दिसू लागतात..

तसा हा नेहमीच्या कौटुंबिक पठडीत नसलेला कलात्मक दर्शन घडविणारा इतिहास..सौदर्य आणि कला..शास्त्र याकडे लक्ष वेधणारा  चित्रपट बनविल्यांद्दल ..एक मराठी  प्रेमी म्हणून प्राजक्ता आणि स्नेहल आणि सर्व  त्यासाठी कलाकारांचे आभार मानले पाहिजेत. 

तुम्ही आम्हाला अधिक समृध्द केलेत..

चित्रपट गृहात जाऊनच या फुलवांती.. चा अनुभव घेणे अधिक उत्तम राहील..

प्राजक्ता माळी यांच्या उत्तम  आणि धाडसी निर्मितीमुळे  हा चित्रपट एक सुंदर कलाकृती पाहिल्याचे समाधान मिळते..

या गोष्टी खटकतात....

एक म्हणजे फुलवंती.. यांची भाषा..मध्येच त्या ग्रामीण बोलीत बोलतात..तर बरेच वेळा..शुद्ध मराठीत..आणि कशी दोन्हींची सरमिसळ होते..

दुसरे म्हणजे.. फुलवंती.. यांना पुण्यात नृत्य सादर करण्यासाठी बोलाविले जाते..तेंव्हा त्या तलावात नहात असतात.. ह्याची काय आवश्यकता होती.. 

यमुनाजळी..किंवा.. देरे कान्हा..डोक्यात होते की काय..नकळे..!

उच्च बुद्धिमत्ता असलेला माणूस..सहज बाहेरच्या न जाणाणाऱ्या स्त्रीला  चुकून वेश्या..म्हणणे..

आणि पखवाज वादक होण्यासाठी असा आटापिटा करणे..

एक नोंद..म्हणजे चित्रपट संपल्यावर जेंव्हा  सहभागी कलाकारांची नामावली दाखविली जाते ...त्यानंतरही प्रेक्षक चित्रपटगृह सोडत नाहीत..शेवटचे नृत्य अनुभवत असतात..हा परिणाम चित्रपटाचा..

- सुभाष इनामदार, पुणे

subhashinamdar@gmail.com 

#Prajakttamaali #snehaltarde 

 #फुलवंती #Fulwanti

उत्तम अभिनयाने आणि संगीताने सादर झालेली खणखणीत कलाकृती.. गोष्ट संयुक्त मानापमानाची..!

 

मराठी रंगभूमीवर १९२१ साली संगीतसूर्य केशवराव भोसले आणि नटसम्राट बालगंधर्व यांच्या एकत्र प्रयत्नातून टिळक फंडासाठी झालेल्या संयुक्त मानापमान या नाटकाने जो इतिहास घडविला त्यावर आधारित हे नाट्य...

यातली नाट्यमयता आणि तो काळ..आणि प्रत्यक्ष कलावंतांनी संगीत भूमिकांनी रसिकांवर केलेला परिणाम..त्याचा समजावर झालेला परिणाम सारेच या नाटकातून परिणामकारक बाहेर आले आहे.

शंभर वर्षाहून अनुभवलेल्या अभूतपूर्व घटनेला आपल्या अभ्यासपूर्ण लेखनातून अभिराम भडकमकर यांनी साकारलेल्या कलाकृतीला आपल्या लेखनातून मोठ्या हुशारीने ..कुठेही त्याचा इतिहास जसाच्या तसा बाहेर आणला.

मानापमान नंतर सौभद्र..नाटक करून बालगंधर्व यांना द्रौपदी नाटकाच्या कर्जातून बाहेर काढण्याचं केशवराव यांनी ठरविले होते..मात्र विषमज्वराने त्यांचा अकस्मात मृत्यू झाल्याची..आलेली बातमी कळताच बालगंधर्व यांच्या मनाला धक्का बसला..आणि तोच या नाटकाचा शेवटचा प्रवेश ठरला.

हृशिकेष जोशी यांनी तेव्हढ्याच तयारीने रंगभूमीवर उभी करून..तरुण पिढीला प्रेरणादायी ठरतील अशी कलाकृती रसिकांच्या भेटीला आणली आहे..

तीच म्हणजे हे गोष्ट संयुक्त मानापमानाची.. हे नाटक.

संगीत नाटकाच्या आणि एकूणच नाटकावर प्रेम करणाऱ्या सर्व मंडळींना पाहताना यात विलक्षण अनुभव मिळेल.. आजची तरुण पिढी आपल्या परंपरेचे जतन किती उत्तम रित्या मांडण्याचे कौशल्य दाखवीत आहे ..हेच नाटक पाहून दाद द्यायला अभिमानाने तयार होईल..एव्हढी

ताकद या कलाकृतीत आहे हे नक्की.

अशी कलाकृती रसिकांच्या भेटीला आणल्याबद्दल आधी निर्माते नाट्यसंपदा कलामंचे अनंत वसंत पणशीकर आणि चंद्रमंगल आर्ट्स .. शौर्य प्रोडक्शनचे श्यामराज पाटील यांचे मनापासून अभिनंदन करायला हवे.

नांदी..ते भैरवी असा हा संगीत प्रवास कौशल इनामदार यांच्या मार्गदर्शनाने नाटकात सजला..बहरला..

याला प्रदीप मुळ्ये यांचे प्रकाश आणि रंगसजावट आणि मधुरा रानडे यांची वेशभूषा अधिक तेजोमय करते.

मी पुण्यात १३ ऑक्टोंबर २४ रोजी प्रयोग पाहिला त्यात

ओंकार प्रभुघाटे... धैर्यधर ..गाणारा केशवराव

अजिंक्य पोंक्षे..भामिनी..बालगंधर्व

( पायाला दुखापत झाली असताना.. बँडेज बांधून त्यानी ज्या पद्धतीने भामिनीची पदे ..आणि सूत्रधाराच्या भूमिका केल्या..त्याला दाद द्यायला हवी..)

आशिष नेवाळकर...बालगंधर्व,( गद्य)

ऋषिकेश वांबुरकर..केशवराव .( गद्य)

श्यामराज पाटील .. लक्ष्मीधर,

प्रद्युम्न गायकवाड, परमेश्वर गुट्टे, ऋत्विज कुलकर्णी, आशिष वझे, निरंजन जाविर, श्रीराम लोखंडे,अश्विनी जोशी..या कलाकारांनी आपल्या कलेतून आम्हाला हा विलक्षण देखण्या कलाकृतीचा आनंद दिला.

संगीत मार्गदर्शन आणि ऑर्गन - सुशील गद्रे

तबला - अथर्व आठल्ये..

* केशवराव यांचे तरतरीतपण..आणि कोल्हापुरी भाषेचा लहेजा..

* बालगंधर्व..यांच्यातला मृदू पण आयुष्यातील धक्के खाऊन आलेला सहजी स्वभाव..

* संगीत गाणाऱ्या बालगंधर्व यांच्या पुरुषाने स्त्री वेशात केलेल्या हळव्या आणि पद्यातून उमटणाऱ्या पदांच्या जागा..

* केशवराव आणि बालगंधर्व यांचे नट आणि नाटकासाठी..कलावंतांसाठी असलेले प्रेम..

आणि कलेविषशी निष्ठा..

*देशप्रेम..आणि टिळक यांचे प्रती असलेला भाव..

* त्या काळाचे दर्शन घविणारे प्रसंग..

* नाट्यप्रयोग सादर होण्यापूर्वी केशवराव..आणि बालगंधर्व यांच्यातले संबंध दाखविणारा दूध आणि पानाची देवाणघेवाण करणारा मेकअप करतानाचा प्रसंग..

* गद्य नट वेगळे..आणि संगीत भूमिका सादर करणारे पात्र वेगळे..

* नाटकाच्या लेव्हलच नाट्य हलते राहण्यासाठी केलेला उपयोग...

* मानापमान नाटकातील गाजलेल्या पदांची कलावंत म्हणून केलेले उत्तम सादरीकरण..

* एकाच नाटकात प्रयोगशील ..आणि तेव्हढेच उत्तम नेपथ्याचा केलेला उपयोग...

* इतिहास अभ्यासून लेखकाने तयार केलेली ही परिणामकारक नसऱ्य..

* नाटक सतत घडत रहाण्यासाठी हृषीकेश जोशी यांनी केलेला मंच वापर..

* तरुण कलावंत घेऊन सादर झालेला परिणामकारक संगीत नाटकांचा प्रयोग..

* नाट्यक्षेत्रात इतिहास घडविणाऱ्या ऐतिहासिक घटनेला पुन्हा नव्याने उजाळा देणारी रांगमंचावरील घटना..

* तरुण कलावंतांनी आपल्या परंपरेचा वारसा पुढच्या पिढीपर्यंत पोचविण्याचा हा उत्तम प्रयत्न..

* कालानुरूप बदलूनही काळाची पावले ओळखून केलेला हा नाट्य निर्मिती करण्याचा निर्णय..

_ सुभाष इनामदार, पुणे

subhashinamdar@gmail.com

धमाल अनुभव ..स्थळ आले धावून..!

गिरीश ओक आणि संजय मोने या जोडीने पौर्णिमा तळवलकर यांच्या सोबत रंगभूमीवर दिलेला धमाल अनुभव

बरेच दिवसांनी उभयतां भरपूर हसलो..मार्मिक .. विनोद..निखळ मनोरंजन..आणि नाटकातील सहज घडणारी गोष्ट प्रत्यक्ष अनुभवून खूप समाधान वाटले.. निवृत्त झालेल्या शिक्षकाला ( संजय मोने )जोडीदार हवा असतो..तो मिळावा यासाठी त्याने आपले नाव एका विवाह संस्थेत नोंदवितो.. लांबून पाहिलेली एका कीर्तनकार बाई ( पौर्णिमा तळवलकर )आपली व्हावी याचा ध्यास घेतो..तिच्याशी मनातून प्रामाणिकपणे प्रेम करतो..तिच्याशी लग्न करण्याची स्वप्ने पहात असतो.. त्यासाठी ती विवाह संस्थेत नाव नोंदवितो.. पण विवाह संस्थेचा चालक ( गिरीश ओक )हे बंध जुळविण्याच्या प्रयत्नात तोच तिच्या प्रेमात पडतो...यातून एकाची निवड करण्यासाठी विविध मार्गातून नेमका निर्णय काय होतो..आणि अखेरीस ही रेस कोण जिंकतो..ह्याची उत्तरे नाटक पाहिल्यानंतर तुम्हाला मिळतील.

एका अर्थाने हा प्रेमाचा त्रिकोण.. यात मात्र ज्याला जे हवे असते तेच अखेरीस प्राप्त होते हे विशेष. एकाकी असलेल्या दोन ज्येष्ठ स्त्री..पुरुषांना..आपल्या एकाकी जीवनात जोडीदार हवा असतो..मग ती सहसुलभ भावना तरुण पणी जशी जपावी तशी तयार होणे स्वाभाविक ..ही प्रेमकहाणी पाहताना तुम्ही त्यात सहज गुंगून जात त्याचा मनमुराद आस्वाद घेता. 

डॉ. गिरीश ओक आणि संजय मोने यांनी आपल्या सहसुलभ ..खुसखुशीत संवादातून आणि त्यांच्या परिपक्व देहबोलीतून असे काही बेमालूमपणे नटवितात की त्यातून ते रसिकांना दोन तास हास्यरसाचा आनंद देतात. 

शरदचंद्र रामचंद्र चंद्रात्रे.. झकपक..स्मार्ट आणि बेरक्या..मिश्किल..तर दुसरा सुभाष शांताराम फडतरे.. आदर्श शिक्षक..सत्यावर विश्वास ठेवणारा, वरवर गबाळा.. पैशापेक्षा प्रेमाशी प्रामाणिक असलेला माणूस. संजय मोने राधाकृष्णन् बनून श्रावणी याचेवर आपली छाप पडावी यासाठी घडविलेला अफलातून प्रसंग फारच उत्तम साकारला गेला आहे.. त्यात गिरीश ओक त्यांना..अतिक्रमण विभागाचे अधिकारी..आणि गुंडांशी सामना करणारा रजनीकांत..बनवून हे काही दर्शन घडविले आहे..ते पाहताना रसिक हासून हासून बेजार होतात.. आणि शेवटी श्रीकृष्णाच्या मंदिरात श्रावणी कुणाच्या गळ्यात वरमाला 

घालणार ..ती उत्सुकता वाढविणारा प्रसंग ज्या काही पद्धतीने रांगवितात त्याला दाद द्यायला हवी. 

पूर्णिमा तळवलकर यांनी तेव्हढीच तयारीने उभी केलेली श्रावणी मेहेंदळे यांची ..व्यक्तिरेखा तुम्हाला सहज सुंदर भासेल. किर्तनकाराच्या भूमिकेत त्या शोभतात.. ठसका..प्रेम.. आणि उत्सुकता सारेच त्यांच्या अभिनयातून व्यक्त होते.

उत्तम नेपथ्य ( तिसऱ्या आंकातील भव्य आणि सुदंर कृष्ण मंदिर ), परिणामकारक प्रकाशयोजना, साजेसे पार्श्वसंगित..साऱ्यातून नाटक मनात घर करते.. हेमंत एदलाबादकर यांनी पहिल्या अंकात हास्य फुलविले..तर दुसरा अंक थोडा गंभीर करून.. नाटकातली रहस्य..आणि पुढे काय होईल ही उत्कंठा शेवटपर्यंत टिकवून ठेवली आहे. 

समाजातील एका वेगळा विषय.. ज्येष्ठ असलेल्या..पण लग्न करू इच्छिणाऱ्या लोकांचा प्रश्न नाटकाच्या माध्यमातून हळुवार प्रेमकहाणीतून नाटकातून अधोरिखित केला आहे. ते जेव्हढे लेखक म्हणून

मनात ठसतात तसे ते दिग्दर्शक म्हणूनही आपली कमाल दाखवितात.. रंगभूमीवर नाटक कसे दिसावे आणि ते सतत हालते राहून ते रसिकांच्या मनात कसे उतरेल याची काळजी त्यानी घेतली आहे. मंगल विजय केंकरे यांची ही निर्मिती पाहताना उत्तम विनोदी नाटक रंगभूमीवर पाहिल्याचे समाधान मिळते. स्थळ आले धावून..हे नाटक पाहण्यासाठी रसिकांनी आवर्जून जावे..आणि सहज विनोद..आणि कलावंतांनी साकारलेल्या भूमिका..पाहून दाद द्यावी..! 

- subhash inamdar, Pune.

 subhashinamdar@gmail.com

३८ कृष्ण व्हिला.. खिळवून ठेवणारा अनुभव .. !

मराठी रंगभूमीवर एक वेगळा विषय आणि त्याची अशी उत्तम मांडणी झाल्यामुळे मराठी रंगभूमीवरील एक उत्तम नाटक या श्रेणीत ३८ कृष्ण व्हिला ..नक्कीच समाविष्ट केले जाईल.. देवदत्त कामत आणि नंदिनी मोहन चित्रे या दोन व्यक्तिरेखा तुम्हाला सव्वादोन तास त्या रंगवकाशात जखडून ठेवतात..आणि त्यातूनच ते एक खिळवून ठेवणारा खेळ थोडेही विचलित न होता तो पाहायला लाऊन त्यात गुंतवून ठेवतात..तुम्ही सम्मोहित झाल्यासारखे होता... होय..ही किमया दोन सशक्त पत्रांच्या म्हणजे डॉ. गिरीश ओक आणि डॉ. श्वेता पेंडसे ..३८ कृष्ण व्हिला..या नाटकातून घडवितात..हे सत्य वास्तव आहे.. नाटक सुरू होते ते ..नंदिनी मोहन चित्रे यांच्या आगमनाने लेखकाच्या घरात.. कारण त्याने आपल्या पुस्तकाला मिळालेला साहित्यातील सर्वात मोठा पुरस्कार घ्यायला जावू नये..यासाठी तिने दिलेल्या नोटीस करणावरून.. तिच्या मते हे लेखन त्याचे स्वतः चे नसून आपला नवरा मोहन चित्रे याचे आहे.. यावरून.. पहिला अंक देवदत्त कामत नंदिनीला हे लेखन कसे आपले आहे हे समजावून सांगण्याच्या गोष्टीत.. तर दुसरा अंक सारा घडतो..ते मोहन चित्रे याने त्याने लिहलेले लेखन कसे आपल्या नावाने प्रसिद्ध केले हे सांगणारा याबद्दल .. दोन परस्पर भिन्न घटना..आणि त्या केवळ उत्कट अशा भावस्पर्शी संवादातून..आणि दोन नटांच्या परस्पर भिन्न अशा व्यक्तिरेखेतून.. पहिल्या अंकात ती अती भावनिक..संवेदनशील..हळवी..रडवेली..तर तो आपल्या अभ्यासपूर्ण शैलीत आपणच कसे योग्य आहे हे सांगण्याच्या स्थितीत.. केवळ दोन पात्रे असलेले नाटक.. घटनेतून नव्हे तर शब्दातून पुढे जाणारे.. उत्कंठा वाढविणारे एकेक पाऊल रंगभूमीवर पडत असताना ते सारे खरे म्हणून त्या व्यक्तीरेखे बरोबर वाहवत जातो.. त्याचे कारण एकच डॉ. गिरीश ओक..यांचा दमदार वावर..सहज केलेला अभिनय..आणि उत्तम वाक्यमांडणी... याउलट नंदिनी बनून नाटकाची लेखिका डॉ. श्वेता पेंडसे यांनी उभी केलेली संवेदनशील मनाची..हळवी..पण प्रसंगी कठोर असलेली तेव्हढीच तयारीने उभी केलेली व्यक्तिरेखा...यामुळे.. आणि हो..यातले मोहन चित्रे हे पात्र प्रत्यक्ष दिसत नाही पण त्यांचे अस्तित्व आणि त्यांचे व्यक्तित्व..सतत जाणवते कारण ते पात्र नाटकभर आपल्या मनात कायम रहाते. एक बंदिस्त आणि रसिकांना खिळवून ठवणारा प्रयोग बांधणारे दिग्दर्शक विजय केंकरे यांच्या उत्तम दिग्दर्शन कौशल्यामुळे हे नाटक अधिक अंगावर येते.. मराठी रंगभूमीवर एक वेगळा विषय आणि त्याची अशी उत्तम मांडणी झाल्यामुळे मराठी रंगभूमीवरील एक उत्तम नाटक या श्रेणीत ३८ कृष्ण व्हिला ..नक्कीच समाविष्ट केले जाईल.. असा वेगळा विषय अतिशय उत्तम रित्या मांडण्याचे धाडस केलेल्या डॉ. श्वेता पेंडसे यांचे नाटककार म्हणून रसिकांनी स्वीकारलेले हे नाटक त्यांच्याकडून अधिक चांगल्या विषयावरील..आणि मराठी रंगभूमी अधिक श्रीमंत करणारी कलाकृती निर्माण होईल अशी अपेक्षा आहे.. १९ मार्च २०२२ रोजी रंगभूमीवर आलेले हे नाटक पाहण्यासाठी आम्हाला २३५ प्रयोग वाट पहावी लागली याची खंत आहे.. पण दरसे आये..दुरुस्त आये..अशीच भावना आहे.. नाटक संपल्यावर इतके उत्तम , बंदिस्त ..आणि लेखन तसेच दोघांची कामेही अतिशय सुंदर असल्याचे रसिकांच्याकडून व्यक्त होत होते.. हीच तर नाटकाची खरी पावती आहे.. ज्यांनी अजून पाहिले नाही त्यानी आवर्जून हे नाटक पहावे ..! श्रेयनामावली लेखक: डॉ. श्वेता पेंडसे दिग्दर्शक: विजय केंकरे नेपथ्य: संदेश बेंद्रे प्रकाश: शीतल तळपदे संगीत: अजित परब

- सुभाष इनामदार, पुणे subhashinamdar@gmail.com

रौप्यमहोत्सवी श्रीनिवास संगीत विद्यालय..

श्रीनिवास विष्णुपंत काळे ,माझे वडील..! संगीताची त्यांना प्रचंड आवड ,कोर्टात सर्व्हिस ला त्यामुळे त्यांना स्वतः साठी रियाज करायला वेळ मिळत नसे. रात्री ९ नंतर त्यांना गाणं शिकवायला त्यांचे गुरू पंडित केंडेबुवा येत असत. मग वेळेचं भान नसे गुरूंशिष्यां ना . मी अगदीच लहान होते. वडिलांची केंडेबुवा देत असलेली तालीम ऐकतच झोपत असे आणि यांतूनच मला ही संगीताची आवड निर्माण झाली .पुढे वडील फारच लवकर गेले ,पण जातांना चा प्रत्येक दिवस ते मला सांगायचे ,"मी काय आज असेन उद्या नसेन पण तू गाणं सोडायचं नाही " मी माझी संगीत आराधना करता करता च वडिलांच्या नावाने संगीत विद्यालय सुरू केले. आणि पाहता पाहता या विद्यालयात येणाऱ्या सर्वांच्या सहकार्याने पंचविशीत पदार्पण केले आहे ,याचा खूप आनंद होतो आहे. श्रीनिवास संगीत विद्यालयात शास्त्रीय संगीत ,सुगम संगीत असे शिक्षण दिले जाते. गांधर्व महाविद्यालयाच्या परीक्षेची तयारी करून घेतली जाते.याशिवाय फक्त शास्त्रीय किंवा सुगम संगीत एवढंच मर्यादित शिक्षण न होता प्रत्येकाला सर्व गीतप्रकार आले पाहिजेत हा कटाक्ष मी पाळते. कारण सध्याचं युग हे स्पर्धात्मक जास्त आहे यांत टिकून रहायचे असेल तर तेवढच जागरूक राहणे गरजेचे आहे. यांसाठी मी आमच्या विद्यालयात ""सर्टिफिकेट कोर्स"" सुरू केला. कांही विशिष्ट "राग" आणि "ताल " याबरोबरच सुगम संगीतातील सर्व गितप्रकार म्हणजे अभंग ,नाट्यगीते ,भावगीते ,मराठी ,हिंदी चित्रपट गीते इत्यादी चा समावेश आहे यांशिवाय "गीतरामायण" हा आपला सगळ्यांचा आणि विशेषतः माझ्या वडिलांचा जिव्हाळ्याचा विषय म्हणून गीतरामायणातील गीतांचा ही समावेश केला. या उपक्रमाला खूप छान प्रतिसाद मिळाला .यालाही 10 वर्षे झाली.

या विद्यालयातील विद्यार्थी ,विद्यार्थ्यांनी अनेक स्पर्धा मध्ये भाग घेऊन बक्षिसे मिळविली आहेत ,स्वतंत्र गायनाचे कार्यक्रम सादर करत आहेत याचा मनस्वी आनंद आणि समाधान मिळते आहे । मी दरवर्षी गुरुपौर्णिमा कार्यक्रमात काहीतरी वेगळेपण श्रोत्यांना देण्याचा प्रयत्न करते ।गीतरामायणातील निवडक 30 गीतांचे सादरीकरण 5 तास करून विद्यार्थ्यांनी रसिकांना मनसोक्त आनंद दिला । माझे गुरू जेष्ठ संगीतकार "राम कदम यांच्या चित्रपट गीतांचा कार्यक्रम आयोजित करून एका गुरुपौर्णिमेला रामभाऊंना स्वरांजली अर्पण केली .यांत ३५ जणांनी सहभाग घेतला होता. माझ्या वडिलांना शास्त्रीय संगीताची आवड होती आणि आईला ही संगीता बरोबर च कीर्तनाची ही खूप आवड होती म्हणून त्यांच्या नावे " गांधर्व विद्यालयाच्या परीक्षेत ,"श्रीनिवास संगीत विद्यालयातून पहिल्या आणि दुसऱ्या येणाऱ्या विद्यार्थ्यांना आईवडिलांच्या नावाने ट्रॉफीज देऊन गौरविण्यात येते. नैसर्गिक आपत्ती काळांत ही विद्यार्थ्यांना ऑनलाईन मार्गदर्शन करून गुरुपौर्णिमा साजरी केली. श्रीनिवास संगीत विद्यालयाचे यू ट्यूब चॅनल सुरू करून कुठे ही विद्यार्थ्यांचे शिक्षण खंडित झाले नाही. सामाजिक बांधिलकी च्या नात्याने कांही उपक्रम राबविण्यात येतात. बाबा आमटे यांच्या संस्थेला कांही रक्कम देऊन ही पायवाट निर्माण केली. संतश्रेष्ठ शेगांव निवासी श्री गजानन महाराज यांच्या अध्यायावर आधारित गाण्यांचे सादरीकरण शेगांव च्या मंदिरात करण्याचे भाग्य आम्हांला लाभले. श्री क्षेत्र आळंदी येथील मंदिरात ही आमच्या विद्यार्थिनींना भक्तीसुमने अर्पण करण्याची संधी मिळाली.

गेल्या पंचवीस वर्षात अनेक मान्यवरांनी आमच्या गुरुपौर्णिमा कार्यक्रमात येऊन आमच्या विद्यार्थ्यांना शाबासकी दिली आणि विद्यालयात चालणाऱ्या उपक्रमांचे कौतुक केले आहे .यांसाठी पुण्यातील सर्व निष्णात वादकांचे वेळोवेळी सहकार्य लाभले आहे . विद्यालयातील विद्यार्थी ,विद्यार्थिनी स्वतंत्र कार्यक्रम सादर करून जनमानसात स्वतःचे स्थान निर्माण करत आहेत ही "श्रीनिवास संगीत विद्यालयाच्या दृष्टीने अतिशय अभिमानाची बाब आहे . जयश्री कुलकर्णी , श्रीनिवास संगीत विद्यालय ,पुणे

जयवंत दळवी जन्मशताब्दी सोहळा उत्साहात साजरा..!

ज्येष्ठ साहित्यिक ..नाटककार जयवंत दळवी यांच्या जन्मशताब्दी निमित्ताने गुरुवार १५ ऑगस्ट रोजी पुण्यात एस एम जोशी सभगृहात बेलवलकर ग्रुप आयोजित आणि डॉ. मानसी मागीकर संकल्पित कार्यक्रम.. दळवी समजून घेताना जयवंत दळवी. जन्मशताब्दी निमित्त पहिला कार्यक्रम पुण्यात झाला. जयवंत दळवी यांच्यावर डॉक्टरेट केलेल्या डॉ. मानसी मागीकर दळवी यांच्याविषयी आपले विचार मांडले.

दळवी यांच्या साहित्यावर आणि त्यांच्याविषयी ज्येष्ठ संपादक पत्रकार विजय कुवळेकर यांनी आपल्या भाषणात दळवी यांच्या साहित्याचा आणि माणूसपणाचा वेध घेतला. ज्येष्ठ अभिनेत्री नीना कुलकर्णी..यांच्याशी संवाद साधला तो राजेश दामले यांनी..आणि दळवी यांच्या विषयी आणि त्यानी काम केलेल्या नाटकातील भूमिकांविषयी नीना कुलकर्णी भरभरून बोलल्या.

दळवी याना कोणताही विषय नाटकासाठी वर्ज्य नव्हत्या हे सांगून नाटककार प्रशांत दळवी यांनी त्यांच्या व्यक्तिरेखा हीच कथावस्तू असते हे शिकविले. त्यांनी व्यक्तिरेखा सजीव, बहुरंगी केल्या..मध्यमवर्गीयांच्या दबलेल्या भावनेला दळवी यांनी वाचा दिली असेही ते म्हणाले आणि दळवी यांची राष्ट्रीय पातळीवर त्यांची ओळख निर्माण व्हावी ही अपेक्षाही त्यानी व्यक्त केली.

नाटककार दळवी यांच्याविषयी सारेच मनापासून बोलले.या कार्यक्रमाला रसिकांनी दिलेली भरभरून दाद..

आणि नाटककार जयवंत दळवी यांच्या लग्न, सावित्री,महासागर,पर्याय आणि पुरुष या नाटकातील अमित त्रिभुवन, विनिता पिंपळखरे आणि डॉ. मानसी मागीकर यांनी आपल्या वाचिक अभिनयातून साकार केलेले प्रसंग..याचे दर्शन घडले. समीर बेलवलकर यांनी या कार्यक्रमामध्ये सहभागी होऊन केलेले आपले मनोगत आणि राजेश दामले यांनी कार्यक्रमाची आखणी करण्यात केलेले कौशल्य आणि नीना कुलकर्णी यांच्याशी साधलेला संवाद..यातून नाटककार दळवी पुन्हा एकदा रसिकांच्या मनात कायम लक्षात राहिले..